Ingrid Cloosterman is onderwijskundige, werkte in het basisonderwijs en is coördinator van de LucasAcademie, de huisacademie van Lucas Onderwijs. Pam van Montfort komt oorspronkelijk uit de hoek van de journalistiek, en richtte zich na haar master Leren en innoveren op het leren in organisaties. Binnen de LucasAcademie is ze kennismakelaar. Beiden zijn nauw betrokken bij de leesactiviteiten zoals die voor het komend jaar zijn gepland.
Urgentie
Ook binnen Lucas Onderwijs waren het de resultaten van Pisa 2018 die het lezen en de leesvaardigheid van leerlingen terug op de agenda bracht. Niet dat lezen er ooit van was verdwenen. Maar, zo zeggen Cloosterman en van Montfort, we hebben in ons Nederlandse leesonderwijs de afgelopen jaren te weinig aandacht gehad voor leesplezier en leesbeleving. Hoe meer leerlingen met plezier lezen hoe beter ze gaan lezen, is hun uitgangspunt. En dat is van cruciaal belang om volwaardig te kunnen meedraaien in de maatschappij.
Vanuit deze gedachte heeft Lucas Onderwijs 2021 uitgeroepen tot jaar van het lezen. “Het magazine Lucas Leest is een van de manieren waarop we binnen Lucas Onderwijs aandacht besteden aan het lezen. Het doel ervan is het leesplezier van leraren en leerlingen te vergroten, en leraren en ouders handvatten te bieden om lezen te stimuleren. Het magazine combineert wetenschappelijke inzichten en praktische ervaringen. We verbinden kennis uit onderzoek met aandacht voor wat werkt vanuit onze scholen. Dat is hoe LucasAcademie het liefst werkt.”
Het magazine is begin januari verspreid onder alle medewerkers. “We hopen dat de wetenschappelijke inzichten aanzetten tot denken, maar vooral dat leraren geïnspireerd raken door de praktijkverhalen uit onze scholen. Alle scholen binnen onze stichting hebben meegewerkt aan het magazine. Hierdoor staat het boordevol met tips uit de praktijk.” In aanvulling op het magazine zullen er gedurende het gehele jaar verschillende activiteiten rondom lezen worden georganiseerd. Met experts die in het magazine staan, maar vooral ook met de collega's uit de eigen scholen. “Wat we vooral hopen is dat de liefde voor lezen terugkomt in het onderwijs. Dat leraren zich bewust zijn van de enorme noodzaak om leerlingen met een goede leesvaardigheid af te leveren. En liefst ook met een beetje plezier in lezen.”
Daarnaast organiseren we werkateliers waarbij de als docent echt zelf aan de slag gaat. Bijvoorbeeld met begrijpend lezen in zaakvakteksten, bij vakken als geschiedenis, economie en aardrijkskunde.
Het magazine is begin januari verspreid onder alle medewerkers. “We hopen dat de wetenschappelijke inzichten aanzetten tot denken, maar vooral dat leraren geïnspireerd raken door de praktijkverhalen uit onze scholen. Alle scholen binnen onze stichting hebben meegewerkt aan het magazine. Hierdoor staat het boordevol met tips uit de praktijk.” In aanvulling op het magazine zullen er gedurende het gehele jaar verschillende activiteiten rondom lezen worden georganiseerd. Met experts die in het magazine staan, maar vooral ook met de collega's uit de eigen scholen. “Wat we vooral hopen is dat de liefde voor lezen terugkomt in het onderwijs. Dat leraren zich bewust zijn van de enorme noodzaak om leerlingen met een goede leesvaardigheid af te leveren. En liefst ook met een beetje plezier in lezen.”
Werkateliers
Voor het voortgezet onderwijs probeert men het ondersteuningsaanbod breed te houden. “Soms gaat het om overdragen van kennis, bijvoorbeeld over dyslexie door een expert. Dat zijn bijeenkomsten waarin expertkennis en praktijkkennis uit onze scholen elkaar afwisselen en ontmoeten. Daarnaast organiseren we werkateliers waarbij de als docent echt zelf aan de slag gaat. Bijvoorbeeld met begrijpend lezen in zaakvakteksten, bij vakken als geschiedenis, economie en aardrijkskunde. Begrijpend lezen is een essentiële vaardigheid voor het kunnen begrijpen van een vak. Wat zijn dan strategieën die je jouw leerlingen kunt leren? In het werkatelier gaan docenten met eigen vakteksten aan de slag. Net als bij de leerlingen, is ook tijdens dit soort activiteiten voor docenten het plezier in taal belangrijk. Het werkatelier Insta-poëzie is daar een mooi voorbeeld van. Kila van der Starre (literatuurwetenschapper, dichter en werkzaam aan de Universiteit van Utrecht) gaat met docenten aan de slag om zelf insta-poëzie te schrijven, en ze leert hun ook hoe ze dit met hun leerlingen kunnen doen.”
Op https://www.flowmagazine.nl/lezen/boeken/een-nieuwe-generatie-dichters-op-instagram.html kun je een paar mooie voorbeelden vinden.
Lezende docenten
Nu zijn leerlingen niet de enigen die stimulans kunnen gebruiken om aan het lezen te blijven. Ook bij volwassenen staat het lezen onder druk. Netflix-series winnen het vaak van het boek op het nachtkastje, de stapel ‘te lezen’ bost op tot de volgende vakantie, ontlezing is een algemeen gegeven.
In 2017 vroeg onderzoeker Jeroen Dera aan docenten Nederlands hoeveel boeken ze lazen en welke titels. Ongeveer een kwart van de docenten haalt één boek per maand en meer dan 60% van de docenten komt niet verder dan twee boeken. De groep jonge docenten (20-25) leest het minst. En wat er dan gelezen wordt zijn met name de trending sellers van de Libris literatuurlijst. https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/194483/194483pub.pdf
Deze cijfers gaan over literatuur lezen onder leraren Nederlands. Meer algemeen wordt ervaren dat ook het regelmatig lezen voor je beroep niet meevalt. Aan docenten wordt vaak het verwijt gemaakt dat ze te weinig lezen en daardoor onvoldoende op de hoogte zijn van nieuwe (wetenschappelijke) ontwikkelingen of achtergrondkennis. Het verwijt is makkelijk gemaakt. Er verschijnt een enorme hoeveelheid boeken, de agenda van de leraar is vol. Kennelijk is alleen goede wil niet voldoende. Ook binnen Lucas Onderwijs is dit een ervaren werkelijkheid. Wat helpt is krachten verenigen. Cloosterman en van Montfort: “Binnen Lucas Onderwijs organiseren we al jaren de Lucas Boekenclub, een leernetwerk van leraren. In de boekenclub zitten leraren van verschillende scholen die samen zo'n vier onderwijsboeken lezen per jaar. Ze bereiden een (interactieve) bijeenkomst over het boek voor; waarin ze verkennen wat het boek betekent voor hun werk in de klas. Daarnaast schrijven ze een recensie die breed gedeeld wordt binnen de hele organisatie via de nieuwsbrief van de LucasAcademie. Het gelezen boek wordt onderdeel van de boekenkast van de school en kan weer door andere collega's gelezen worden. Ook organiseren leden van de boekenclub haardvuursessies met schrijvers voor heel Lucas Onderwijs.”
De focus op lezen. Het is een waardevolle actie van Lucas Onderwijs en zij zullen niet de enigen zijn die zich komende jaren inspannen om het lezen voor leerlingen (én docenten) makkelijker en leuker te maken. Dat vraagt om een beeld van de toekomst en de plek van het lezen daarin. Het vraagt om bruikbare kennis uit leesonderzoek en de verbinding met de praktijk van het leesonderwijs. En het vraagt ook om verbinding met de jongere generatie en datgene wat hen boeit. Een mooie uitdaging die ons stap voor stap naar het nieuwe lezen zal brengen.