Zien en doen: de effectiviteit van instructievideo’s

Goed voorbeeld doet goed volgen
Stap-voor-stap iets voordoen geeft leerlingen een goed beeld van de handelingen die ze moeten doen om een bepaalde nieuwe taak of vaardigheid uit te voeren. Dankzij zo’n uitgewerkt voorbeeld kunnen leerlingen hun beschikbare werkgeheugencapaciteit besteden aan de juiste uitvoering. Dat is belangrijk, want ons werkgeheugen kan maar een beperkte hoeveelheid informatie aan. Door aan te sluiten bij de voorkennis van de leerling en de taak stapsgewijs voor te doen, vormt de leerling een cognitief schema in het langetermijngeheugen. En dat betekent dat er leren plaatsvindt.

Video kan meerwaarde hebben in vmbo
Je kunt voorbeelden op verschillende manieren aanbieden: live voordoen, een schriftelijke handleiding maken of een video laten zien. Welke van die drie het beste werkt is niet onderzocht. Wel is veel bekend over de effectiviteit van video’s over onder meer wiskundetaken (leren van kansberekening) en natuurkundetaken (de werking van het doppler effect), waarbij leerlingen geen verdere hulp van de docent kregen. En wat blijkt? Leerlingen verbeterden echt hun prestaties op cognitieve taken na het bekijken van een videovoorbeeld. Ze leerden er meer van dan van zelfstandig uitzoeken.

Onderzoek naar de effectiviteit van instructievideo’s voor praktische vaardigheden, zoals frezen of een bankje in elkaar zetten, is niet bekend. Het is wel aannemelijk dat videovoorbeelden hier ook positieve effecten hebben, omdat het cognitieve proces van leren voor vmbo’ers op precies dezelfde manier verloopt als bij andere leerlingen. Het kan juist een meerwaarde hebben om video’s in te zetten voor vmbo’ers omdat je ook authentieke praktijksituaties kunt laten zien.

Tips voor een goede instructievideo
Je kunt een instructievideo goed inzetten als voorbereiding op een klassikale les. Leerlingen moeten dan wel gemotiveerd en bereid zijn om ze te bekijken. Praktische aanwijzingen voor een goede instructievideo zijn:

• Denk aan het perspectief: maak de video zo, dat het net is alsof de leerling over de schouder van de docent meekijkt. Dit wordt het eerste persoonsperspectief genoemd. Frontaal filmen kun je beter niet doen, want dan moet de leerling van perspectief wisselen en dat kost weer werkgeheugencapaciteit.
• Bied de hoeveelheid informatie in delen aan, passend aan het niveau en de kennis van de leerlingen.
• Zorg voor duidelijke aanwijsgebaren, highlights of kleurcodes zodat leerlingen precies weten waar het over gaat. Zo gaat hun aandacht op het juiste moment naar de juiste plek in de video, wat het leren bevordert.