‘Is jouw register ook mijn register?’

Het onzichtbare zichtbaar maken door de verbinding met anderen aan te gaan. Dat zie ik als de kerntaak van ons, schoolleiders. Om samen met het team in beweging te komen én te blijven op het vlak van onderwijsontwikkeling, voor het creëren van een krachtige leeromgeving en het innemen van een sterke positie in het onderwijsveld, zijn schoolleiders nodig die zelf bewogen zijn. Die zowel de drang naar verbinding van de vos in zich dragen als de verwondering van de kleine prins.

In mijn huidige functie als directeur van het Schoolleidersregister Voortgezet Onderwijs (SRVO) bezoek ik met regelmaat scholen. Dit levert bijna altijd mooie gesprekken met collega-schoolleiders op over de zoektocht naar het antwoord op leiderschapsvraagstukken binnen de school. Of het nu gaat om curriculumvernieuwing, examenresultaten, maatwerk, nieuwbouw, digitaal onderwijs of gespreid leiderschap. Iedere volgende stap binnen onze school vraagt om een stap in onze eigen persoonlijke ontwikkeling. En: iedere situatie vraagt om een andere benadering. Er bestaat geen blauwdruk voor ‘goed schoolleiderschap’. Ons werk is zo contextafhankelijk dat wendbaar zijn tegenwoordig misschien nog wel de meest vereiste eigenschap voor schoolleiders is. Het is niet meer voldoende om van een school een toekomstbestendige leeromgeving te maken. We hebben nood aan toekomstbehendige broedplaatsen.

Maar hoe zorgen we er toch voor dat wijzelf samen met onze docententeams en leerlingen steeds een volgende stap kunnen zetten? Dat we zin krijgen om aan de slag te gaan? Dat we uit onze dagelijkse routine stappen? En, bovendien, dat we dit doen als een leergemeenschap waar iedereen zich onderdeel voelt van het leerproces? In de gesprekken van de afgelopen tweeënhalf jaar is mij opgevallen dat dit de vragen die schoolleiders, zowel teamleiders als eindverantwoordelijke schoolleiders, het meest bezig houden. Het blijkt niet makkelijk te zijn om woorden te geven aan de kernopdracht op onze school, laat staan om er een gedeelde betekenis aan te geven en om vast te stellen en te weten of we het goed doen. De afgelopen jaren hebben mij ook geleerd om op een andere manier naar veranderprocessen in onze sector te kijken: elkaar bevragen, eenzame zoektochten zichtbaar maken en delen, vraagstukken gezamenlijk oppakken, kleine stappen zetten, uitproberen, bijstellen en weer proberen. Zo ziet echte ontwikkeling er uit.

We staan als schoolleiders voor de uitdaging om onze scholen toekomstbehendig te maken. Dat vraagt om een ambitieuze en professionele schoolorganisatie, op het vlak van zowel onderwijsontwikkeling, leercultuur als strategie. De afgelopen jaren heb ik bij SRVO deze drie facetten vanaf de grond mogen opbouwen. Allereerst door vorm en inhoud te geven aan een eigenstandige beroepsgroeporganisatie. Ten tweede door een dogmatisch kwaliteitssysteem om te buigen naar een ontwikkelplatform. Ten derde door wetenschap, opleiding en onderwijspraktijk met elkaar te verbinden en leiderschapsonderzoek in het VO te versterken. En, tenslotte, door draagvlak te creëren onder schoolleiders en de benodigde ruimte en ruggensteun te verkrijgen bij samenwerkingspartners zoals de sectororganisaties en het Ministerie van Onderwijs. Kennis delen, inspiratie bieden en ontmoeting stimuleren, dat zijn de stappen waarin ik geloof als het gaat om wezenlijke groei en ontwikkeling. Als schoolleiders kunnen we niet anders dan zelf onderdeel worden van dit leerproces. Begrippen zoals easycratie, design thinking, scrumsessies, waardecreatie en systemisch denken zouden dan ook in de ‘rugzak’ van iedere schoolleider moeten zitten.

De gesprekken met schoolleiders leveren het bestuur van het SRVO en mij handvatten op om functionaliteiten te bouwen binnen ons platform die de kennisdeling, inspiratie en ontmoeting tussen schoolleiders stimuleren en faciliteren. Samen voorbereiden, uitvoeren, evalueren en bijstellen. Deze leercyclus werkt voor leerlingen en voor docenten en dus ook voor ons als schoolleiders. Gezamenlijk kijken naar wat werkt, de leervraag helder krijgen en… aan de slag gaan! Dat vraagt om schoolleiders die wendbaar zijn. Schoolleiders die krachtige leeromgevingen willen creëren en vanuit die ambitie de deuren van hun school wagenwijd openzetten: opdat de kennis, inspiratie en ontmoeting van binnen naar buiten mag stromen en andersom. Ik hoop dat we komend jaar de tijd nemen voor een echte kennismaking met elkaar, ook al hebben we nog zoveel te doen op school. Dat we elkaar vertellen wat we doen en wie we zijn. Zo leren we ons als beroepsgroep de noodzakelijke riten aan, creëren we waardevolle herinneringen en oefenen we ons geduld als we (weer eens) te veel willen, te snel gaan of het even niet weten. Alleen op deze manier kunnen we volgens mij een nieuwe betekenis aan de term ‘onderwijs’ geven. Vanuit verwondering, visie én verbinding.’

'Schoolleiders doen ertoe. De ontwikkelingen van leerlingen, van het onderwijs, van leraren en van schoolleiders lopen samen op. Het is een gezamenlijke ontdekkingsreis met de schoolleider als een van de gidsen.' - Jos Cremers, voorzitter SRVO

‘Wij vinden dat leerlingen recht hebben op goede docenten en dat docenten recht hebben op gekwalificeerde schoolleiders die voldoende in positie zijn en doorlopend werken aan hun eigen professionalisering.’ - Alexander van Horssen, directeur Stichting CVO-AV (locatie Uilenhof) en bestuurslid NvS en SRVO

‘Het SRVO is voor mij het platform waar schoolleiders met elkaar spreken over professionaliteit en leiderschap gekoppeld aan actuele thema's zoals bijvoorbeeld curriculumontwikkeling. Het is dé plek waar schoolleiders hun vakbekwaamheid en professionele ontwikkeling zichtbaar maken.’ - Arend Smit, rector/bestuurder Keizer Karel College, voorzitter NvS en bestuurslid SRVO

‘Schoolleiders hebben grote invloed op de resultaten van het onderwijs. De professionalisering van schoolleiders in het vo heeft de afgelopen jaren dan ook veel belangstelling gekregen. Wij, schoolleiders, pakken binnen SRVO zelf de verantwoordelijkheid voor de eigen ontwikkeling op. Het is nu aan ons om dit vertrouwen waar te maken en de handreiking tot zelfsturing ter hand te nemen.’ - Jannie Bakker, interim schoolleider VO en bestuurslid SRVO

‘Als directeur ben ik me er iedere dag bewust van dat we allemaal, maar dan ook allemaal van elkaar leren: leerlingen, docenten en schoolleiders. Dat we echt in netwerken leren en dat ik als schoolleider een groot belang heb in dit leren in netwerken. Dit is waar het SRVO een grote rol speelt.’ - Clemy Oomens, locatiedirecteur Het Rhedens Rozendaal