Het Da Vinci College is een interconfessionele school, die haar koers op duurzaamheid ziet als onderdeel van een bredere missie. Waar in het verleden de groene projecten een incidenteel karakter hadden, hebben de grote inzet van leraren, de verdere ontwikkeling van het schoolprofiel, de betrokkenheid van de directie en van ouders, én de werkkaders van de organisatie Eco-Schools ervoor gezorgd dat de school nu systematisch werkt aan het ecologisch bewustzijn van hun leerlingen. En van de collega’s, want het een kan niet zonder het ander.

Van waarden naar daden

Peter van Gijzel is sinds 2010 directeur van de school. ‘We hebben het zo georganiseerd dat duurzaamheid past in het geheel van wie wij zijn als school. Dat is niet vanzelf gekomen, dat ontstond in een proces van bezinning op de eigen waarden en op de vraag hoe die waarden tot uitdrukking te brengen, zichtbaar te maken. Duurzaamheid vatten we op langs twee lijnen. Die van de relatie, hoe ga je met elkaar om? Hoe functioneren wij als groep in de school? En de vraag: hoe ga je om met de wereld om je heen? Wat kun je betekenen voor je eigen school en wijk, voor Purmerend en voor de wereld? Rentmeesterschap is daarin een belangrijk begrip. Dat begrip is voor onze school niet nieuw, maar zit verankerd in onze traditie. Door zo’n begrip echter opnieuw te laden, krijgen zaken als ecologisch bewustzijn, maar bijvoorbeeld ook burgerschapsvorming, een natuurlijke plek in ons handelen. Het appelleert aan iets dat al in de schoolgenen zat. Dat geeft geloofwaardigheid en creëert draagvlak, bij de collega’s, bij ouders en bij de leerlingen. Essentieel.’

Els Dinkla is teamleider, schrijft mede het duurzame beleid en ziet toe op het uitvoeren van het activiteitenplan. Nee, duurzaamheid in het vaandel voeren was inderdaad geen haakse bocht in het denken. Els: ‘Maar dan komt de vraag: hoe laat je duurzaamheid zien? Hoe geef je uitdrukking aan die ambitie? Ik was daarom blij dat we in contact kwamen met Eco-Schools. Zij boden ons het overkoepelende kader, een stramien waarmee we systematisch verder konden werken aan het uitdragen van onze duurzame ambities. De eerste stappen hadden we al snel doorlopen, en alle inspanningen daarna werden in 2017 bekroond met de Groene Vlag. Eigenlijk kwam op die dag alles wat we in al die jaren hadden gedaan bij elkaar. Dat was genieten, vooral voor de leerlingen die hun werk presenteerden. De wethouder heeft de Groene Vlag overhandigd aan de school en de leerlingen hebben hem gehesen. Dat is een moment waar ik erg trots op ben.’

Duurzaamheid op verschillend niveau

Op het schoolplein staan robuuste banken van sloophout die leerlingen zelf ontworpen en in elkaar getimmerd hebben. Op datzelfde plein ook een weerstation, dat het weer in Purmerend registreert. De data stuurt het KNMI terug om in de lessen te gebruiken. Op het dak van de school liggen zonnepanelen en op het dak van het hoofdgebouw draait sinds kort een windmolen1, ook een een-tweetje, in dit geval met de TU Delft. Maar niet alleen in de gebouwen en materialen komt duurzaamheid tot uitdrukking. Ook aandacht voor duurzaamheidsdoelen binnen het curriculum stimuleert leerlingen om na te denken over hoe wij ons tot de wereld willen verhouden. De school heeft al langere tijd DiMi’s, keuze-activiteiten op de dinsdagmiddag, waarbij een deel van die activiteiten een duidelijk duurzaam karakter heeft. Binnen het (verplichte) vak EDP (ecologisch duurzame projecten) bedenken leerlingen zelf projecten, doen onderzoek tbv de realisatie ervan en voeren het project uit. En sinds vorig jaar biedt de school een training Duurzaam Leiderschap aan (uitgevoerd door Bright Future Lab) aan leerlingen en vorig jaar gingen leerlingen aan de slag met het organiseren van alweer de vijfde Eco-Conferentie op de eigen school. Op deze manier brengt de school de leerlingen voortdurend en op verschillende manieren in aanraking met de wereld en haar houdbaarheid.

Niet iedere leerling is gepassioneerd en om dezelfde redenen betrokken bij duurzaamheid en dat hoeft ook niet.

Bewustwording

Leerlingen Luca, Wesley, Antje, Kaylee en Sara waren allen betrokken bij het organiseren van de Eco-Conferentie, die ze dit jaar omdoopten naar Eco-festival. (‘Dat klinkt veel aantrekkelijker’). Sara, die later iets met bestuurskunde wil doen, werd aangetrokken door de term ‘eco-manager’, duurzaamheid kwam in het kielzog mee. Kaylee, die later arts wil worden, werd halverwege het vak EDP enthousiast voor het festival. Bij Antje thuis hebben ze een biologische boerderij en bij haar ging het juist om duurzaamheid, en een beetje om management. Luca, die sinds twee dagen zeker weet dat hij belegger wil worden, nam deel omdat hij ‘toch tijd over had’ en Wesley, nog op zoek naar een beroep, ging gewoon in op het aanbod. Niet iedere leerling is gepassioneerd en om dezelfde redenen betrokken bij duurzaamheid en dat hoeft ook niet. Aanreiken, in aanraking brengen is wat je als school kunt doen. En effect heeft het. De ervaringen in de workshops en het organiseren van een conferentie vonden de leerlingen unieke ervaringen. Veel werk, niet alles lukt en ja, ze zijn zich sterker bewust geworden van hun omgeving. Ze letten op het scheiden van afval en ze vinden het raar dat vervuilende dingen als plastic flesjes zo goedkoop zijn. Luca doucht korter en heeft een dopper gekocht. Ze vinden duurzaamheid inmiddels belangrijk, ze kennen het verhaal van Boyan Slat en zijn schoonmaakactie op de oceaan. Of ze merken dat ze op een duurzame school zitten? Daarover ontstaat discussie en de leerlingen concluderen dat het groene karakter van de school misschien inmiddels een vanzelfsprekendheid voor hen is geworden. O, heb je op andere scholen geen zuinige kranen?

Ouders als Ariane des Tombes, ook lid van het Eco-team, zijn blij met de groene ambities van de school. ‘Ik hoop dat de school ervoor kan zorgen dat leerlingen zich bewust worden van hun eigen verantwoordelijkheid op dit thema. Als iedereen zich meer bewust wordt van de milieuproblematiek en hoe dit met kleine aanpassingen te verbeteren in je eigen omgeving dan kan dat op lange termijn alleen maar een positieve uitwerking hebben.’

Voortrekkersrol

Docent Jan Brugge is wiskunde en biologieleraar en er stellig van overtuigd dat een school, leraren, een voortrekkersrol moeten hebben. Elly Brugge (geen familie) geeft al bijna 40 jaar biologie en transformeerde een paar jaar geleden het vak anw naar EDP, ecologisch duurzame projecten. Beiden zijn lid van het Eco-team. Met elkaar hebben ze al heel wat initiatieven het licht doen zien, en vaak is dat een hele weg. Elly: ‘Verzinnen doen ze het zo, de leerlingen. Aan creatieve koppies geen gebrek. Maar dan moet het van abstract naar concreet en dat kan een lange weg vol hindernissen zijn. Schoolleiding, bestuur, budget, het is niet altijd makkelijk voor leerlingen om enthousiast te blijven en het is onze taak om hen daarin te ondersteunen. De schoolleiding is echt betrokken bij het thema, maar – bijvoorbeeld - een watertappunt in de aula roept bij hen toch vooral het beeld op van flauwe geintjes en een natte kliederboel.’ Inmiddels is het tappunt er en wel ín de aula en niet buiten op het schoolplein. De aanhouder wint. Elly zou graag zien dat méér leerlingen betrokken zijn bij duurzame initiatieven en niet alleen de vierde jaarlaag, zoals dat nu is georganiseerd. ‘Als project moestuin door een nieuwe jaargroep wordt gekozen, dan hebben we een mooie oogst. Maar kiest een groep het volgende jaar iets anders, dan ligt de tuin weer braak. Ik wil meer continuïteit in de projecten en dat verkrijg je door meer leerlingen mee te laten doen, én door integratie van het thema in meer vakken dan nu.’

Jan Brugge probeert in de lessen wiskunde waar het kan wel duurzame thema’s te betrekken. En hij is er voor leerlingen als zij bij hun EDP-onderzoek wiskunde-ondersteuning willen zoeken. Maar je kunt niet blijven rekenen met zonnepanelen en windenergie. ‘Bij mij komt het meer tot uitdrukking in de relatie met leerlingen. Ik vraag ze om dat blikje even op te ruimen. Of dat het echt nodig is om op de scooter naar school te gaan als ze zo dichtbij wonen. De gemeente Purmerend is goed bezig met recycling en ik wil dat de leerlingen zich daarvan bewust zijn. Die rol kan ik nemen. Verder blijf ik hameren op een duurzame levensstijl als norm, niet als bijzonderheid. Het moet gewoon worden voor leerlingen niet alleen gericht te zijn op hun eigen individuele wensen maar dat ze om zich heen kijken naar de wereld waarin ze leven en waartoe ze zich dienen te verhouden.’ Jan vindt het wel steeds moeilijker worden om als school voortrekker te blijven. Het laaghangend fruit is inmiddels wel geoogst: ‘De zonnepanelen zijn er, de afvalscheiding, de windmolen... wat zijn nog niet uitgevoerde en haalbare initiatieven?’ De school zal binnen afzienbare tijd een nieuw gebouw krijgen en iedereen hoopt dat dat een klimaatneutraal gebouw zal zijn. Jan: ‘Ik bedenk me ineens dat we moeten nadenken of we de leerlingen niet een belangrijke rol moeten geven in de verwezenlijking ervan. Als we het gebouw kant-en-klaar neerzetten… waar is dan nog het leereffect?’

Tot slot

Het zou mooi zijn, denken de docenten, als ze manieren konden vinden om duurzaamheid nog sterker te kunnen integreren in het curriculum. Dat vraagt om meer ruimte in het rooster en in de lesstof. Jan: ‘Ik zou een kleiner curriculum willen, waarbij bijvoorbeeld elk vak ook een deel vrije ruimte krijgt, zodat we elkaar veel vaker kunnen opzoeken.’

Werken aan ecologisch bewustzijn sluit eigenlijk naadloos aan bij Elly’s eigen identiteit. ‘Al heel jong voelde ik dat mens en natuur samen horen te werken. Door verwondering over de schoonheid van de natuur wist ik dat daar een opdracht ligt voor mensen. De meeste leerlingen voelen dat van nature aan. Zonder die verwondering is het moeilijk om haakjes voor duurzaam gedrag te vinden. Sommige leerlingen ontdekken de schoonheid van een boom door hem te tekenen, anderen door te bedenken wat fotosynthese is. Soms zie je ineens een muntje vallen, dat is een prachtig moment. Als ik kijk naar ons schoolplan, waarin staat: zorg voor elkaar en zorg voor wereld om je heen, voelt dat als een opdracht van binnenuit. En de visie sluit vandaag de dag prachtig aan bij de geformuleerde milleniumdoelen van de VN die wereldwijd invloed gaan krijgen op de vormgeving van het onderwijs. Dus wil ik leerlingen inspireren om ergens uit te komen in zichzelf, waardoor ze met elkaar gaan samenwerken en boven zichzelf uitstijgen en iets neerzetten waar ze trots op zijn.’