Herrenkinder, das System der NS-Eliteschulen

De studenten van de nazi-elitescholen, nationale politieke onderwijsinstituten, kortweg ‘Napola’ genoemd, zouden de elite worden van het zogenaamde 1000-jarige Rijk. De documentaire ‘Herrenkinder’ is een filmisch dossier over 'psychische erfenissen' door vernielzucht en misbruik van kinderen.

Het concept was: ‘meesters’ scheppen. De documentaire geeft niet alleen hiervan een onthutsend beeld, de film stelt vooral de vraag: wat er is geworden van ‘de achterkant’ van deze medaille? Wat deden de paramilitaire oefening, de gerichte onderwerping aan de nazi-discipline en de soms brute vernedering in het alledaagse schoolleven met de leerlingen? Wat gebeurde er in die tijd met de vaders? Welke effecten had het op de kindertijd en het heden van de volgende generaties?

Voor hun documentaire interviewden filmmakers Eduard Erne en Christian Schneider oud-internaatstudenten over hun leven in de nationaal-socialistische onderwijsinstellingen.

De in 1933 opgerichte Napola’s (officieel ‘nationale politieke onderwijsinstituten’) hadden tot doel de toekomstige burgerelite van de NS-staat op te leiden: een topmanagement dat compromisloos handelde volgens de NS-ideologie en tegelijkertijd de ‘goede samenleving’ van het ‘Derde Rijk’. Er waren ongeveer 40 van dergelijke kaderscholen tot 1945; ongeveer 15.000 studenten werden daar opgeleid.

Opmerkelijk is dat velen van hen na de oorlog daadwerkelijk eliteposities in het bedrijfsleven en de samenleving hebben bereikt. Maar nu worstelen hun kinderen en kleinkinderen met de gevolgen van die opvoeding.

De documentatie beschrijft het effect van dit ‘eliteonderwijs’ en richt zich op het lot van twee families waarvan de vaders Napola-leerlingen waren.

Prominente voormalige studenten, waaronder Theo Sommer van de ZEIT, Hellmuth Karasek en de voormalige Oostenrijkse minister van Justitie Harald Ofner, beschrijven - soms op de originele locaties - het dagelijks leven van deze scholen en vertellen over de gevolgen die hun schoolervaring voor hen vandaag heeft.

De film zelf concentreert zich volledig op de subjectieve herinneringen van de hoofdrolspelers en de erfenis van de opvoeding van degenen die het einde van de oorlog hebben overleefd: het bankroet van de idealen die hun zo pijnlijk zijn bijgebracht.

Ook twee niet-prominente ex-studenten komen aan het woord: de ene gaat over een dochter die samen met haar twee zonen de jeugd naspeurt van haar vader die 20 jaar eerder zelfmoord pleegde met zijn vrouw; de andere gaat over een 80-jarige familieman, zijn vrouw, dochter, zoon en kleindochter, die nadenken over de sporen die zijn ‘Napola’-opvoeding in de familie heeft achtergelaten.

Een inhoudelijk indrukwekkend document dat aanzet tot denken. De aangezette artisticiteit in de uitvoering doet soms geforceerd aan en leidt daardoor wel wat af van de kracht van het materiaal zelf.

De film leent zich goed voor het kijken en bespreken met de hogere klassen van het VO.