Tijdens een onderzoek op een school in het Groningse Leek sprak ik met Thijs Hogenhuis. Op zichzelf niet bijzonder, tijdens zo'n schoolbezoek spreken we wel vaker iemand. Maar deze Hogenhuis heeft een boek geschreven over het Nederlandse onderwijs en zo iemand tref ik niet iedere dag. Dat boek is uitermate kritisch. Nu verschijnen er natuurlijk meer van dat soort boeken, meestal geschreven door bevlogen onderwijskenners met gevoel voor dramatiek, soms ideologisch gedreven. Hogenhuis is echter geen onderwijskundige en ook geen ideoloog. En ook geen leraar die gefrustreerd geraakt is over wat hij wel zou willen, maar niet kan bereiken met zijn lessen, op zijn school. Hij is een 17-jarige scholier. Zijn boek is getiteld 'Haas gaat undercover', en heeft als ondertitel: 'Een kritische blik op het moderne onderwijs'. De schrijver zit op dit moment in klas 6 van het vwo en schreef dit boek vorig jaar in het kader van een opdracht voor het vak CKV. In het decembernummer (2021) van dit blad werd in kort bestek aandacht besteed aan het boek.

Tijdens ons onderzoek ontvingen collega Hannah Bijlsma en ik een door de auteur gesigneerd exemplaar van het boek uit handen van de schoolleiding. Deze was trots op het doortimmerde verhaal en op de manier waarop Thijs zijn punt had gemaakt. Dat doet hij als volgt. "Haas gaat undercover" gaat over Bobby, een haas die in vermomming infiltreert in het Nederlandse onderwijs. Dat doet hij omdat de hazen willen uitzoeken wat ze van het Nederlandse onderwijs kunnen leren. Bobby, de haas uit het verhaal, begint bij de kleuters in groep 1 en het verhaal eindigt met zijn diplomering in vwo 6. Dat lijkt zo op het eerste gezicht een soepele schoolloopbaan, zonder haperingen. Bobby gaat inderdaad ieder jaar over, hij blijft niet één keer zitten. Maar veel genoegen beleeft hij niet aan de mensenschool, dat is duidelijk. De voornaamste bezwaren van de hazen tegen het Nederlandse onderwijssysteem zijn: saaiheid, voorspelbaarheid, gerichtheid op gestandaardiseerde toetsen en cijfers en leraren die zich volledig lijken te vereenzelvigen met hun lesboeken. Het is een beklemmende parabel die Thijs geschreven heeft en het getuigt wat mij betreft dan ook van moed dat de school 120 boeken van de uitgever heeft afgenomen om alle leraren een exemplaar te kunnen geven. Hierdoor waren de kosten van de uitgave gedekt. Ik vind dit moedig, omdat je ook wel eens leest over organisaties die kritische geesten de deur uit werken.

Bobby gaat inderdaad ieder jaar over, hij blijft niet één keer zitten. Maar veel genoegen beleeft hij niet aan de mensenschool, dat is duidelijk.

Na afloop van ons onderzoek heb ik de schrijver eens gebeld om met hem wat door te praten over zijn boek en over zijn bezwaren tegen ons onderwijsstelsel. Thijs vertelde me dat hij op school leraren had toegesproken naar aanleiding van zijn boek. Ook heeft hij er met een aantal van onze collega's op het ministerie van OCW over gepraat. En wat bleek? Een paar leraren herkenden weliswaar wat Thijs schrijft - het onderwijs is vaak saai, er wordt veel te veel getoetst, leerlingen leren daardoor vooral als er een cijfer op het spel staat - maar, zeggen deze leraren, we kunnen niet anders, want dat moet volgens de wet en als we dat niet doen, krijgen we last met de inspectie en met de minister. De collega's van OCW daarentegen vertelden Thijs dat het met die knellende regels en wetten nogal losloopt: er is volgens hen veel meer mogelijk om het onderwijs aantrekkelijk en eigentijdser te maken dan veel scholen denken.

Volgens Thijs zou er veel gewonnen zijn als het centraal examen minder centraal zou staan, leraren minder vast zouden zitten aan hun leerboeken en als leraren en vakken minder geïsoleerde eilanden zouden zijn en er meer samenhang tussen de vakken zou komen.

Mocht u nou geïnteresseerd zijn in hoe een leerling tegen ons onderwijs aankijkt, dan moet u het aardige boekje van Thijs Hogenhuis eens lezen.

Anne Bergsma is inspecteur voortgezet onderwijs, [email protected]

Thijs Hogenhuis, Haas gaat undercover - Een kritische blik op het moderne onderwijs, www.uitgeverijeigenzinnig.nl, 2021