Natuurlijk is het onze zaak

Als jongeren eenmaal in de fuik zijn gezwommen is de kans groot dat het verzuim zal groeien, de schoolresultaten dalen, het gedrag negatief verandert. Als docent heb je daar dus wel degelijk last van. Ook het rekruteren van jongeren vindt plaats rondom de school. Daar hangen dus mensen rond je school die je er niet wilt hebben. Soms leidt het tot vechtpartijen of erger, steekincidenten en dan gaat het vaak om het wel of niet leveren van diensten binnen het criminele circuit. We kunnen als onderwijs niet meer zeggen dat we er niets mee te maken hebben. We hebben er last van en we moeten er iets mee. Het doet afbreuk aan ons werk. We leiden geen jongeren op om een crimineel netwerk van diensten te voorzien. Natuurlijk, er zijn jongeren die heel bewust kiezen voor een carrière in het criminele circuit. Daar kunnen we als onderwijs niets mee en dat is echt zaak voor politie en reclassering. Maar het overgrote deel kiest hier niet bewust voor. Ze gaan een keer in de fout, worden overgehaald of denken dat het allemaal wel mee zal vallen. Maar heb je eenmaal ‘ja’ gezegd, dan ontdek je dat je helemaal niet makkelijk meer terug kunt. Dan zit je voor je het weet klem. Juist voor deze jongeren kan het onderwijs van grote betekenis zijn.

Een eerste stap is dat wij als scholen erkennen dat dit probleem speelt. Binnen iedere onderwijsinstelling, ook binnen de onze. Pas wanneer we dat doen kunnen we de echte problemen gaan benoemen en aanpakken. We zien leerlingen en studenten gezamenlijk zo’n 30 uur in de week. Dat zijn heel wat uren in het leven van deze jongeren.

Als onderwijs kunnen we preventief en curatief zaken oppakken.

• Geef voorlichting over wat ondermijning en criminele uitbuiting is zodat onze leerlingen op de hoogte zijn van de verleidingen en de gevolgen. Jongeren hebben vaak niet in de gaten hoe groot de gevolgen zijn van bijvoorbeeld het uitlenen van hun bankpas. Ze willen geld verdienen en er wordt hun wijs gemaakt dat het volkomen legaal en zonder risico is. Via hun bankrekening wordt er geld witgewassen. Als de bank ze hierop betrapt staat hun naam geregistreerd en kunnen zij bijvoorbeeld geen hypotheek meer krijgen.
• Bevorder de veerkracht van leerlingen. Het aanleren van kritische denkvaardigheden, zelfvertrouwen, autonomie en verbondenheid spelen hierbij een belangrijke rol. Zorg ervoor dat docenten en onderwijsondersteunend personeel signalen van criminele uitbuiting herkennen en kunnen duiden. Zorg voor een aanspreekpunt binnen de school waar signalen zich verzamelen, voor goed contact met alle betrokken partners en voor een maatwerkoplossing, want geen geval is hetzelfde.
• Werk aan normen en waarden als het gaat om het gebruik van drugs. Jongeren gebruiken steeds vaker en steeds meer drugs. Doordat de vraag naar drugs dus groot is, is de handel lucratief. En zo houden we het systeem in stand.

Steeds weer blijkt uit onderzoeken dat het volgen van onderwijs, het positief verbonden zijn en het hebben van de juiste rolmodellen van cruciaal belang zijn bij het voorkomen van jeugdcriminaliteit. Jongeren die zich ontworsteld hebben aan deze wereld hebben vaak iemand gehad die hen daarin stimuleerde en vaak blijkt dit een docent te zijn. Zelfs bij jongeren die uit een crimineel gezin komen blijkt dat de rol van een docent groot kan zijn bij het kiezen van een andere levenswandel.

Bregje van Goethem is docent, anti-pestcoördinator en leerlableider sociale veiligheid bij vmbo Curio de Rotonde.