‘Docenten en leerlingen hebben dit zelf bedacht’

Docenten en leerlingen van vier schoolgemeenschappen werkten eraan mee. Drie jaar en vijf onderzoeksfases verder ligt er dankzij deze verregaande co-creatie nu een online leermiddel waar de beoogde gebruikers allemaal ‘hard op kicken’, zoals zij zelf zeggen.

‘Numo is echt radicaal anders dan Muiswerk Online’, zegt projectleider Bram van Tongeren (directeur innovatie & didactiek bij Muiswerk Educatief). ‘De keerzijde is dat je drie jaar bezig bent om iets compleet nieuws van de grond af op te bouwen. Zo grondig te werk gaan voor een nieuw product is in onze markt niet gebruikelijk. Elke schets hebben we opnieuw gevalideerd en dat heeft geleid tot een product dat docenten en leerlingen zelf hebben bedacht.’ Naast Bram zit collega researcher Sanne Runia, verantwoordelijk voor de gebruikersonderzoeken, user experience en interaction design van Numo. Zij weet nog goed hoe de contouren van dit nieuwe online leermiddel zich in 2016 aftekenden. ‘Dat voelt als lang geleden. We wilden zowel docenten als leerlingen volop betrekken in het proces en niet over één nacht ijs gaan. Wat wil je nu eigenlijk? Die vraag goed beantwoord krijgen, vond ik de grootste uitdaging van dit project.’

Het gebruikersonderzoek onder 36 leerlingen (van vmbo’ers tot gymnasiasten) was een combinatie van een-op-een-gesprekken en focusgroepen. Sanne, lachend: ‘De leerlingen vonden het in de eerste plaats vooral leuk dat ze niet in de les hoefden te zitten.’ Ze vertelt dat de leerlingen het toen nog spannend vonden, omdat ze niet wisten wat te verwachten. ‘In groepjes van drie bleken ze loslippiger dan een-op-een met onderzoekers. Dan reageren ze op elkaar en kom je meer te weten.’ Wat Bram over de hele linie verraste, was dat de behoefte aan beloningen zo belangrijk bleek te zijn. ‘In hun apps en games krijgen jongeren complimentjes voor wat ze doen. Dat is iets wat ze gewend zijn en daar hebben wij goed naar geluisterd. Naast die externe motivatie gaven leerlingen duidelijk aan dat ze inzicht in het eigen leerproces heel belangrijk vinden. Ze willen zichzelf zien groeien.’ Die twee basisinzichten vormen de kern van het dashboard voor leerlingen. Verder merkten leerlingen op: ‘Het zou echt cool zijn als ik met die Numo’s studieboeken kan kopen.’ En ze wilden vooral met Numo’s stickers en achtergrondjes kopen om hun dashboard mooier te maken. Zoals wij vroeger onze agenda vol plakten met plaatjes.’

Over tijd gesproken. De leerlingen blijken het, tegen Brams verwachting in, heel leuk te vinden om met hun eigen tijd te ‘spelen’. ‘Numo bevat een tool die uitrekent hoeveel tijd de leerling nodig heeft voor het bereiken van een einddoel. Met die tijd kun je een beetje spelen. Stel, van die dertig minuten per week oefenen op een vaardigheid maak je veertig minuten, dan zie je in beeld verschijnen dat je eerder in het schooljaar klaar bent. Toen leerlingen dat zagen, gingen ze helemaal los. Ze ervoeren dat echt als eigenaarschap!’ Over die motiverende elementen zegt Bram: ‘We weten zeker dat Numo qua inhoud werkt, omdat het de inhoud is die ook in Muiswerk zit. En we weten dat iedere minuut Muiswerken een leerling slimmer maakt. Maar leerlingen maken in die omgeving weinig minuten, omdat ze het saai vinden. We hopen dat de motiverende elementen in Numo dat obstakel wegnemen, zodat ze veel meer minuten maken.’

Aan motivatie geen gebrek bij de docenten die meededen aan het gebruikersonderzoek. ‘Ik had zelfs het gevoel dat ze blij waren hun verhaal te kunnen doen’, zegt Sanne. ‘Met als belangrijkste boodschap dat ze graag inzicht willen in het leerproces van hun leerlingen, zonder dat het ze extra tijd kost. Ze willen tools die daarbij écht helpen en ook nog eens heel gebruiksvriendelijk zijn.’ Bram vult aan: ‘Alle docenten die wij hebben gesproken vroegen naar twee pijlers: inzet en voortgang. En die wensen zie je onder meer terugkomen in ‘de bloem’, die door docenten alom wordt geprezen.’

De spannendste fase in het proces was voor Sanne toen ze de eerste versie van Numo aan de leerlingen voorlegde. ‘Gelukkig waren de eerste reacties meteen positief. Over de kleuren, de keuzemogelijkheden en de zelfwerkzaamheid. Natuurlijk, nee, gelukkig, hadden ze ook genoeg kritische noten. Bijvoorbeeld over het kiezen van een eigen achtergrond. Dat vonden ze leuk, maar na een paar keer waren ze daar wel op uitgekeken. Op basis van die feedback hebben we nieuwe rewards gemaakt, zoals gifjes, en daar waren de leerlingen heel enthousiast over.’ Bram vond het vooral spannend ‘hoe alles op het einde samenkwam.’ Van het licentieaanbod tot de huisstijl en tone of voice van het complete Numo-verhaal. ‘Toen dat klopte, wist ik zeker: we hebben iets heel sterks te pakken. En die overtuiging heeft alles te maken met redeneren vanuit een fundament, gelegd door docenten en leerlingen. Omdat dit fundament zo sterk was, zijn we uitgekomen op een eindproduct dat volgens mij op dit moment voor 100% klopt. Al weet je pas over een jaar in hoeverre het product werkelijk aanslaat.’

‘Het is tegenwoordig heel vanzelfsprekend dat alles lekker makkelijk werkt’, zegt Bram. ‘Juist daarom vond ik het opvallend dat docenten en leerlingen de gebruiksvriendelijkheid van Numo zo waarderen. Dat is toch bijzonder. Tijdens de NOT kregen we alleen maar enthousiaste reacties. Ook vanuit het mbo, waar studenten de basisvaardigheden taal en rekenen niet altijd in de vingers hebben, en vanuit het praktijkonderwijs vingen we veel positieve signalen op.’

Het andere spoor van Numo loopt naar testinstanties, zoals Cito, Diataal en Bureau ICE. ‘De resultaten van hun summatieve toetsen krijgen bij de leerlingen geen vervolg op maat’, stelt Bram. ‘Veel docenten hebben niet de tijd en middelen om met leerlingen aan hun specifieke aandachtspunten te werken. Te vaak blijven de individuele rapportages op de plank liggen. Dan doe je de leerling toch tekort?!’

Bram legt uit dat Numo kan helpen om die testen veel relevanter te maken. ‘We hebben de vaardigheden in deze leeromgeving strikt gescheiden. Geen andere partij kent die flexibiliteit. En die mogelijkheid is winst voor het onderwijs, want we kunnen testinstanties het aansluitende lesmateriaal aanreiken, waarmee leerlingen individueel kunnen oefenen op wat nodig is. Daarom gaan we op zoek naar samenwerkingen met testinstanties. Met als doel dat Numo dé partner wordt in onderwijsland.’

Het laatste woord is aan Sanne, die boven alles hoopt dat Numo in de praktijk ten minste zo goed werkt als bedacht. ‘Dat kunnen we pas ervaren als docenten en leerlingen ermee werken, nee, als ze er langer mee werken. En dan hoop ik echt dat Numo leerlingen daadwerkelijk motiveert om aan de slag te gaan, om uiteindelijk hun diploma te halen. Dat zijn de verhalen die we straks het liefst horen!’

Voor meer informatie, kijk op: https://www.numo.nl/